Kategoria Newsletter

Lek. med. Michael Ptok
Medycyna św. Hildegardy rozpatrywana jest często z perspektywy medycyny naukowej lub ogólnej medycyny naturalnej i klasztornej, jak też medycyny dalekowschodniej, w tym tradycyjnej medycyny chińskiej (TCM). Takie podejście do Hildegardy jest z dwóch powodów niewystarczające. Po pierwsze przeorysza z Bingen podkreśla w swoich dziełach teologicznych trzy razy wyraźnie, że również jej dzieła medyczne są wizjami, przez co są absolutnie wyjątkowe i mają szczególne „pochodzenie”. Po drugie można już w samych jej opisach roślin i drzew – i przypisanych im cechach „zimna” i „ciepła” – wykazać znaczącą różnicę do innych znanych sposobów leczenia. W księdze „Physica” św. Hildegarda bardzo szczegółowo opisuje drobnocząsteczkowe cechy roślin i drzew – nazywając je „subtelnościami” – jak też ich zastosowanie lecznicze.
W tym artykule chodzi o przegląd wszystkich cząstek materii w odróżnieniu zimna od ciepła, jak też o krótkie skonfrontowanie metod leczenia Hildegardy z metodami tradycyjnymi i naukowymi.

W medycynie naukowej bardzo dobrze znana jest metoda „anty”, czyli „przeciw”:

antybiotyki przeciw bakteriom
antymykotyki przeciw grzybom
antyhormony przeciw guzom
antyarytmiki przeciw zaburzeniom rytmu serca

To zestawienie można by łatwo poszerzyć. Z tradycyjnych metod leczenia znamy odpowiednio zastosowanie środków chłodzących przy schorzeniach, które idą w parze z ciepłem i gorącem. Klasycznym przykładem są chłodzące okłady na łydki, które w przypadku gorączki mogą być wskazane również dzisiaj, o ile nie występuje słabe krążenie w połączeniu z zimnymi kończynami. Przy dolegliwościach odwrotnych obowiązuje reguła, że dopływ ciepła łagodzi choroby lub symptomy zimna. Tak więc termofor lub gorąca herbata może być przyjemna i wskazana w przypadku infekcji powodującej marznięcie.
Inne, również pozaeuropejskie metody leczenia, takie jak TCM, dzielą na chłodzącą i rozgrzewającą nawet żywność, która jest rekomendowana zależnie od choroby. Mamy tu do czynienia z jasną i dosyć prostą strukturą:

ciepło przeciw zimnu
zimno przeciw ciepłu.

Zasady tej nie można tak po prostu przenieść na medycynę Hildegardy, która opisuje leki w sposób bardziej zróżnicowany, poszerzając tym samym spektrum ich działania. Do fascynujących aspektów jej wypowiedzi należą – na pierwszy rzut oka paradoksalne – zastosowania

ciepła przeciw ciepłu
i
zimna przeciw zimnu.

To drugie znane jest w medycynie ludowej, np. jako nacieranie zmarzniętych rąk śniegiem.

Innym ważnym odróżnieniem, jakie stosuje Hildegarda, jest

dobre ciepło
lub też
dobre zimno.

To znaczy, że samo ciepło lub zimno nie jest jedynym kryterium jakości, ponieważ wymienia też

szkodliwe ciepło
lub
szkodliwe zimno.

Poza tym mówi o lekach, które zawierają jednocześnie

zimno i ciepło.

Wynikają z tego następujące możliwości leczenia:

1. ciepłe leki na zimne choroby
2. zimne leki na ciepłe choroby
3. ciepłe leki na ciepłe choroby
4. zimne leki na zimne choroby
5. ciepłe leki na ciepłe i zimne choroby
6. ciepłe/zimne leki
7. ogólnie dobre ciepło jako ogólne wsparcie
8. ogólnie dobre zimno jako ogólne wsparcie
9. raczej szkodliwe ciepło
10. raczej szkodliwe zimno

Streszczając można powiedzieć: proste przyporządkowania „ciepłe na zimne” i „zimne na ciepłe” nie oddają tego, co opisuje Hildegarda z Bingen. Ograniczenia i „zakazy” stosowania roślin czy owoców z dobrym ciepłem są w przypadku ludzi mających ciepłą strukturę nieuzasadnione. Dlatego orkisz, który sam w sobie jest ciepły, można polecać zarówno osobom, które są z natury ciepłe, jak też tym, które są z natury zimne.
Dopiero dokładne pisemne informacje Świętej wskazują tu właściwą drogę.
Poniżej omówimy dziesięć różnych możliwości leczenia w oparciu o przykłady Hildegardy:

1. Ciepło przeciw zimnu
Co dziwne, ta zasada przeciwieństwa w gruncie rzeczy u Hildegardy nie występuje. Najważniejsze leki tej grupy są jednocześnie skuteczne w przypadku chorób ciepłych i dlatego zostaną omówione w punkcie 5.

2. Zimno przeciw ciepłu
Pięciornik kurze ziele: 1-160
„Pięciornik jest zimny, to zimno jest dobre i zdrowe (R1-454) i działa na gorączki spowodowane szkodliwym jedzeniem.”
Klon: 3-30
„Klon jest zimny i suchy…(R3-150). Jeśli ktoś ma codzienne i długo trwające gorączki, to niech ugotuje w wodzie gałązki tego drzewa razem z liśćmi i niech się kąpie w tej wodzie często, a jak tylko wyjdzie z kąpieli, niech rozgniecie jego dolną korę, wyciśnie sok, wleje go do czystego wina i pije to wino na zimno po wspomnianej kąpieli. Niech robi to często, a długo trwające gorączki, jak też ich odór i niepokój ustąpią.”

3. Ciepło przeciw ciepłu
Kminek: 1-17
„Kminek jest umiarkowanie ciepły i suchy. (R1-048) Dobry jest dla zdrowego, ponieważ wpływa dobrze na rozum, a temu, kto jest zbyt ciepły, dodaje ciepła łagodnego.”
Prawoślaz: 1-141
„Prawoślaz jest ciepły i suchy i jest (R1-424) dobry na gorączkę. Dlatego człowiek, który ma jakąkolwiek gorączkę, powinien rozgnieść prawoślaz w occie i pić to na czczo rano i wieczorem, a wtedy gorączka, nieważne jakiego rodzaju, ustąpi.”
Wszewłoga: 1-135
„Wszewłoga jest ciepła i ma w sobie suchą siłę zieleni. (R1-407). Jeśli ktoś ma w sobie silną gorączkę, to niech sproszkuje wszewłogę i niech je ten proszek z chlebem, na czczo i po jedzeniu, a poczuje się lepiej.”
Piwonia: 1-127
„Piwonia jest ognista, ma w sobie dobrą siłę (R1-134) i nadaje się do leczenia gorączki trzy- i czterodniowej. Rozgnieć więc jej korzeń, włóż go do wina i pij je często, wtedy przepędzi twoją gorączkę trzy- i czterodniową.”
Pieprz kubeba: 1-26
„Pieprz kubeba jest ciepły, a to ciepło ma w sobie właściwą mieszankę i jest suche. Jego spożycie powoduje, że słabnie w człowieku jego nieposkromione pożądanie. (R1-072) Ale rozwesela też jego ducha, oczyszcza rozum i wiedzę, ponieważ przydatne i umiarkowane ciepło kubeby gasi niestosowny ogień żądzy i rozjaśnia ducha i rozum człowieka.”
Pięciornik rozłogowy: 1-55
„Pięciornik jest bardzo ciepły, jego sok jest umiarkowanie wilgotny i jest dobry na gorączkę.”
Drzewo laurowe: 3-15
„Drzewo laurowe jest ciepłe i ma w sobie coś suchego…(R3-081) A owoc tego drzewa jest bardzo ciepły, dosyć suchy i nadaje się na lekarstwa. Jeśli ktoś spożywa go często na surowo, to łagodzi wszelkie gorączki.”
Cytryna: 3-18
„Drzewo cytryny, mianowicie to, na którym rośnie duża cytryna, jest bardziej ciepłe niż zimne…(R3-108) Jeśli ktoś ma gorączkę codzienną, niech gotuje liście tego drzewa w winie, przecedzi to wino przez chustę i pije je często, a zostanie uzdrowiony. (R3-109) Także owoce tego drzewa łagodzą w człowieku gorączkę.”
Żyto: 1-2
„Żyto jest ciepłe, lecz zimniejsze niż pszenica, i posiada wiele sił…(R1-004) Jeśli ktoś ma na ciele czyraki, obojętnie jakiego rodzaju, to niech położy żytni chleb – ogrzany nad ogniem lub wyjęty z pieca i połamany – na czyraki, a ciepło sił (chleba żytniego) je pochłonie i spowoduje, że znikną.”
Galgant: 1-13
„Galgant jest bardzo ciepły, nie ma w sobie zimna i działa leczniczo.
(R1-024) Człowiek, który ma w sobie palącą gorączkę, powinien sproszkować galgant i pić ten proszek z wodą źródlaną, a ten ugasi gorączkę.”
Brzoza: 3-32
„Brzoza jest bardziej ciepła niż zimna… (R3-159) A jeśli czyjaś skóra się czerwieni i zaczyna się robić guzowata, tak jakby miał powstać guz albo jakby miały wyjść robaki, to należy wziąć pączki tego drzewa, ogrzać je na słońcu, położyć je ciepłe na bolące miejsce i owinąć je chustą. Należy to powtarzać często, a guz zniknie.”
Jałowiec: 3-43
„Jałowiec jest bardziej ciepły niż zimny…(R3-181) Weź jego zielone gałązki i gotuj je w wodzie, zrób z tej wody kąpiel jak kąpiel parową i kąp się często, wtedy różne i złe gorączki opadną.”
Palma: 3-61
„Palma jest ciepła i wilgotna. (R3-231) Niech osoba chora na zapalenie opłucnej rozgniecie korę, drewno i liście tego drzewa, wyciśnie sok i pije (go) często z ciepłym winem, a zostanie uzdrowiona. Niech spożywa też owoce tego drzewa, a to złagodzi zapalenie opłucnej.”

4. Zimno przeciw zimnu

Trzmielina pospolita: 3-34
„Trzmielina jest bardziej zimna niż ciepła…(R3-162) Jeśli ktoś cierpi na puchlinę wodną, to niech zedrze korę tego drzewa i podpali jego drewno, które jest wewnątrz, w ogniu i niech zrobi z tego popiół, nie dodając innego popiołu. Niech włoży ten popiół, zawinięty w chustę, do czystego i dobrego wina, od rana do południa, i pije to wino często na czczo, a choroba ustąpi.”

5. Ciepło zarówno przeciw zimnu, jak i ciepłu

Ruta: 1-64
„Ruta ma w sobie wymieszane ciepło, lecz więcej ciepła…
(R1-178) Ciepło ruty pomniejsza niedobre ciepło melancholii i łagodzi niedobre zimno melancholii.”
Bertram: 1-18
„Ciepło bertramu jest umiarkowane i nieco suche i ta mieszanka jest czysta i zawiera dobrą świeżość. (R1-051) …Ale również choremu, który już prawie umarł [zimno] przywraca znowu siły… (R1-053) Często spożywany przepędza też zapalenie opłucnej [ciepło]…”
Winorośl: 3-54
„Winorośl ma w sobie ogniste ciepło i wilgoć, ale ten ogień jest tak silny, że przemienia jej sok na inny smak niż u innych drzew czy ziół…(R3-217) Kiedy człowiek się złości [ciepło] lub się smuci, powinien od razu podgrzać na ogniu wino i wymieszać je z zimną wodą, a poczuje się lżej. (R3-218) Jeśli ktoś z powodu zimna żołądka nie potrafi utrzymać moczu [zimno], niech pije często wino podgrzane na ogniu.”

Teksty pochodzą z ksiąg 1-3 (Rośliny) i 3 (Drzewa) dzieła „Physica” i pokazują, że często cytowane „zgodności” z innymi kierunkami medycyny nie do końca się potwierdzają.

Czytaj tutaj część II

Polecane Wpisy
Komentarze
pingbacks / trackbacks

Zostaw komentarz